Fertility status and soil quality index in forest soil of Khangai, Khentii, and Khuvsgul ranges

Abstract

Soil is the fundamental resource of the forest. The soil quality is the capacity of a specific kind of soil to function, within natural or managed landscapes, to sustain plant and animal productivity, maintain or enhance water and air quality, and support human health and habitation. The present study was undertaken in the forest soils of the Khangai, Khentii, and Khuvsgul ranges. Physiochemical parameters of soil were estimated to evaluate the soil fertility status and soil quality index. Soil samples were taken from forest areas at five different depths. Texturally, studied soils had sandy loam and loam with percentages of sands (40.2-64%), silts (23.8-40.4%), and clay (10.3-14.3 %). Soil reactions (pH) varied from 5.75-7.54 and showed acidic to slightly alkaline. The highest SOC concentration was recorded as 10.15 % in the surface layer of Khangai forest soil and the lowest was recorded as 1.03 % in 40-60 cm of Khentii forest soil. The highest AP concentration was recorded as 98.5 mg kg-1 in the surface layer of Khuvsgul forest soil and the lowest was recorded as 3.8 mg kg-1 in 40-60 cm of Khangai forest soil. The SOC was positively correlated with exchangeable potassium (r=0.867), and silt was negatively correlated with sand (r=-0.982) in forest soil of the Khangai range. The SOC was positively correlated with available phosphorus and exchangeable potassium (r=0.795 and r=0.714), and silt was negatively correlated with sand (r=-0.977) in forest soil of the Khentii range. The SOC was weakly correlated with available phosphorus and exchangeable potassium (r=0.261 and r=0.109), and silt showed a negative correlation with sand (r=-0.956) and clay (r=-0.64) in forest soil of the Khuvsgul range. SQI was ranging from 0.74-0.96 (fair-good) in the subsurface layer and ranging from 0.52-0.78 (poor-fair) in lower layers of forest soils across all regions. The order of weighting index of mean soil parameters showed SOC (0.35)>soil texture (0.16)>NPK (0.14)>pH (0.086). The overall soil fertility rating ranged from moderately low to moderate and the soil quality index was a “fair” rating.

Хангай, Хэнтий, Хөвсгөлийн бүсийн ойн хөрсний үржил шимийн төлөв байдал ба хөрсний чанарын индекс

Хөрсийг ойн суурь нөөц гэдэг. Хөрсний чанар нь байгалийн болон зохицуулалттай экосистемийн хязгаар доторх амьтан ургамлын ашиг шимийг тэтгэж, хүрээлэн буй орчны чанарыг хадгалах ба хүн, ургамал, амьтны амьдралын хэвийн нөхцөлийг хангах үүрэг бүхий хөрсний чадавх юм. Энэхүү судалгааг Хангай, Хэнтий, Хөвсгөлийн нурууны ойн сан бүхий газрын хөрсөнд гүйцэтгэв. Судалгаанд хөрсний үржил шим, хөрсний чанарын индексийг үнэлэхийн тулд хөрсний физик-химийн үзүүлэлтүүдийг тооцоолсон. Ойн бүсээс 5 гүнд хөрсний дээжийг авсан. Хөрс нь 40.2-64% элс, 23.8-40.4% тоос, 10.3-14.3% шавар агуулсан элсэнцэр болон хөнгөн шавранцар ширхгийн бүрэлдэхүүнтэй. Урвалын орчин нь 5.75-7.54 буюу хүчиллэгээс сул шүлтлэг байна. Хөрсний органик нүүрстөрөгч нь Хангайн бүсийн ойн хөрсний өнгөн үед хамгийн их, Хэнтийн бүсийн ойн хөрсний 40-60 см гүнд хамгийн бага байна. Хөрсний хөдөлгөөнт фосфорын агууламж нь Хөвсгөлийн бүсийн ойн хөрсний өнгөн үед 98.5 мг кг-1 буюу хамгийн их, Хангайн бүсийн ойн хөрсний 40-60 см гүнд 3.8 мг кг-1 буюу хамгийн бага байна. Хангайн бүсийн ойн хөрсөнд SOC нь хөдөлгөөнт калитай маш хүчтэй эерэг хамааралтай (r=0.867), тоос нь элстэй маш хүчтэй сөрөг хамааралтай байна (r=-0.982). Хэнтийн бүсийн ойн хөрсөнд SOC нь хөдөлгөөнт фосфор болон калитай маш хүчтэй эерэг хамааралтай (r=0.795, r=0.714), тоос нь элстэй маш хүчтэй сөрөг хамааралтай байна (r=-0.977). Хөвсгөлийн бүсийн ойн хөрсөнд SOC нь хөдөлгөөнт фосфор болон калитай сул хамааралтай (r=0.261 болон r=0.109), тоос нь элс болон шавартай маш хүчтэй сөрөг хамааралтай байна (r=-0.956), (r=-0.64). SQI нь бүх бүс нутгийн ойн хөрсөнд өнгөн үед 0.74-0.96 (дунд-сайн), доод үеүдэд 0.52-0.78 (бага-дунд) байна. Харгалзах зэрэглэлийн жигнэсэн индексээр хөрсний үзүүлэлтүүдийн дундаж утга нь SOC (0.35)>ШБ (0.16)>NPK (0.14)>pH (0.086) дараалалтай байна. Хөрсний үржил шимийн зэрэглэл нь багаас дунд зэрэг, хөрсний чанарын индекс нь дунд зэрэг ангилалд байна.

Түлхүүр үгс: Хөрсний органик Нүүрстөрөгч, Ширхгийн бүрэлдэхүүн, Хөдөлгөөнт фосфор, Хөрсний чанарын индекс