The effects of climate and livestock grazing on number of individuals of Allium polyrhizum Turcz., an edificator of the desert steppe

Abstract

Grasslands ecosystem provides a habitat for a variety of life forms, but the ecosystem continues to deteriorate year by year due to climate change and human activities. The main dominant plant communities in any ecosystem are formed by influencing the characteristics of the species that make up the community, such as the cover, abundance, density, and height, as a result of changes due to abiotic and biotic factors. Therefore, we need to study how parameters such as the cover and number of individuals of the main dominant species respond to the effects of weather and livestock grazing in order to find out the reasons for the degradation of the plant community in that ecosystem. We conducted this study at 45°44´10.1˝ N latitude, 108°43’14.8˝ east longitude, near Bor-Ovoonii Shand in Ikh Nart Natural Reserve, Dalanjargalan Sum, Dornogovi Province, at an altitude of 1246 m above sea level. It was carried out in the research area of long-term vegetation monitoring of the Stipa gobica-Allium polyrhizum-Artemisia frigida community in the desert steppe. The average air temperature for 2010–2023 was 3.3°C; the lowest value was 0.9°C in 2020, and the highest was 5.4°C in 2019. In terms of precipitation, the average for 2010–2023 was 133.8 mm, with a minimum of 48.7 mm in 2014 and a maximum of 228.5 mm in 2018. In the study, the total number and number of breeding individuals of Allium polyrhizum, an edificator of degraded fields, were determined in grazed and non-grazed. Correlations between the number of individuals and weather parameters in non-grazed field, and the number of domestic animals in the area in grazed field were determined using pearson correlation analysis. As a result, in the non-grazed field total number of plants have a negative relationship with the average annual air temperature and a positive relationship with the total annual precipitation. On the other hand, the total number of plants in grazed field were positively related to the livestock number.

Цөлөрхөг хээрийн эдификатор Таана (Allium polyrhizum Turcz.)-ийн бодгалийн тоонд цаг агаар болон мал бэлчээрлэлтийн үзүүлэх нөлөө

Хураангуй. Хээрийн экосистем нь төрөл бүрийн амьдралын хэлбэрүүдийн амьдрах орчныг бүрдүүлдэг ч тухайн экосистем нь уур амьсгалын өөрчлөлт, хүний үйл ажиллагааны улмаас жилээс жилд доройтсоор байна. Ямар ч экосистем дэх гол зонхилогч ургамал бүлгэмдлүүд нь абиотик болон биотик хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр өөрчлөгдөж байгаагын цаана тухайн бүлгэмдлийг үүсгэгч зүйлүүдийн тусгагийн бүрхэц, арви, нягтшил, өндөр зэрэг үзүүлэлтүүдэд нөлөөлснөөр үүсэж байдаг. Иймд бид тухайн экосистемийн ургамал бүлгэмдэл доройтож байгаагын шалтгааныг илрүүлэхийн тулд гол зонхилогч зүйлүүдийн бүрхэц, бодгалийн тоо зэрэг үзүүлэлтүүд нь цаг агаар болон мал бэлчээрлэлтийн нөлөөлөлд хэрхэн хариу үзүүлж байгааг судлах шаардлагатай. Бид энэхүү судалгаагаар Цөлөрхөг хээрийн Агь-таана-говийн хялганат бүлгэмдлийн гол зонхилогчдын нэг Allium polyrhizum Turcz. буюу Таана ургамлын бодгалийн тоонд цаг агаар болон мал бэлчээрлэлт хэрхэн нөлөөлж байгааг илрүүлэхийг зорилоо. Таана нь тухайн хээрийн экосистемийн эдификатор зүйл буюу цаг агаарын өөрчлөгдөлд хамгийн мэдрэг индикатор зүйл юм. Тус судалгааг Дорноговь аймгийн Даланжаргалан сумын Их Нартын Байгалийн нөөц газар дах Бор-Овооны шанд орчим хойт өргөргийн ХӨ 45°44´10.1˝, зүүн уртрагийн ЗУ 108°43’14.8˝ солбицолд, д.т.д 1246 м-ийн өндөрт байрладаг цөлөрхөг хээрийн Агь-таана-говийн хялганат бүлгэмдлийн урт хугацааны ургамалжлын мониторингийн судалгааны талбайд хийж гүйцэтгэлээ. 2010-2023 оны агаарын дундаж температур нь 3.3°C, хамгийн бага утга 2020 онд 0.9°C, хамгийн өндөр нь 2019 онд 5.4°C байв. Хур тунадасны хувьд 2010-2023 онд дунджаар 133.8 мм ба 2014 онд хамгийн бага 48.7 мм, 2018 онд хамгийн өндөр 228.5 мм байв. Судалгаанд цөлөрхөг хээрийн эдификатор Allium polyrhizum-ийн нийт болон үржлийн бодгалийн тооны хөдлөлзүйг мал бэлчээрлэлттэй болон бэлчээрлэлтгүй талбайд гаргасан. Харин мал бэлчээрлэлтгүй талбайн бодгалийн тоо, цаг агаарын үзүүлэлтүүдийн харилцан хамаарлыг, мал бэлчээрлэлттэй талбайн малын тооны харилцан хамаарлыг персоны хамаарлын анализ ашиглан гаргалаа. Бодгалийн тоо цаг агаар үзүүлэлтүүдийн харилцан хамаарлыг шалгасан үр дүнд мал бэлчээрлэлтгүй талбайн бодгалийн тоо нь жилийн агаарын дундаж температураас сөрөг, жилийн нийлбэр хур тунадаснаас эерэг хамааралтай. Харин мал бэлчээрлэлттэй талбайд бодгалийн тоо нь малын тооноос эерэг хамааралтай байлаа.
Түлхүүр үг: Allium polyrhizum, цөлөрхөг хээр, бодгалийн тоо, цаг агаарын үзүүлэлтийн нөлөөлөл