The newly discovered Turkic memorial complex from the basin of the Kherlen River

Abstract

The article discusses the excavation of two memorial complex in the basin of Kherlen River, Bayan-Ovoo, Khentii province. The article also includes an illustration of the engraved stone slabs and related chronology issues. Both complexs belong to the category of Turkic noble memorial complex and are sacrificial structures.
The complex of Suvargan Degt was built with an engraved stone slab, a human statue, a balbal, a sacrificial temple or pavilion, and a trench. However, only the engraved stone slab and the trench remain from the complex of Choichin’s Lake. 
These two complexs extend eastward the limits of the memorial complex of the Turkic nobles in the territory of Mongolia today. Chronologically, it is related to the end of the Turkic Late Khaganate, according to laboratory research.

Хэрлэн голын сав газраас шинээр илрүүлсэн Түрэгийн язгууртны тахилын онгоны тухай

Товчлол. Тус өгүүлэлд Хэнтий аймгийн Баян-Овоо сумын нутаг Хэрлэн голын сав газраас шинээр илрүүлсэн хоёр тахилын онгоны малтлага, хавтан чулуун дээрх хээ дүрслэл болон холбогдох он цагийн асуудлыг хөндсөн судалгааны үр дүнг танилцуулж байна. Энэ хоёр дурсгал нь Түрэгийн язгууртны тахилын онгон хэмээх ангилалд хамаарах бөгөөд тахил тайлгын зориулалттай байгууламж юм.Суварган дэгт*-ийн тахилын онгоныг хээтэй хавтант хашлага, хүн чулуу, зэл чулуу, тахилын сүм буюу асар, сувагтай байгуулжээ. Харин Чойчингийн нуур**-ын тахилын онгоноос зөвхөн онцлог хээ дүрслэлтэй хавтант хашлага, суваг л үлджээ. Энэхүү хоёр дурсгал нь өнөөгийн байдлаар Монгол улсын нутаг дахь Түрэгийн язгууртны тахилын онгоны тархцын хязгаарыг зүүн тийш өргөтгөж байна. Он цагийн хувьд Түрэгийн хожуу хаант улсын төгсгөл үед холбогдохыг лабораторийн судалгаагаар тогтоолгов.

Түлхүүр үг. Хүн чулуу, тахилын онгон, хээтэй хавтан чулуу, зэл чулуу, тамга, хээ чимэглэл, Түрэгийн хожуу хаант улс