Depiction of Bird at Khoroon oroi Mountain’s Petroglyph

Abstract

Archeological sources such as pethroglyphs and artifacts found in burial monuments show that birds were revered to a certain extent in the lives of ancient nomads living in Mongolia. However, the question of when birds were worshiped by nomadic herders is an interesting topic of research, as well as an important narrative that can contribute to the study of the understanding of their worship. In this paper, narattes the comparision of a bird (eagle) image in the rock art of Khoroon Orоi mountain in Dast soum, Uvs aimag with similar materials found in neighbour regions. Some species of birds were a source of food for the ancient people, while powerful birds of prey were worshiped and used for hunting, which began in the Bronze Age in Mongolia and became more sophisticated by the Early Iron Age and continued to develop in subsequent historical periods.

Хороон орой уулын хадны зураг дахь шувууны дүрслэл

Товчлол. Монгол нутагт оршин амьдарч байсан эртний нүүдэлчдийн ахуй амьдралд шувуу хэмээх тэнгэрийн амьтан тодорхой хэмжээнд дээдлэн шүтэгдэж ирсэн болохыг археологийн эх сурвалжууд болох хадны зураг, булш оршуулгын дурсгалаас олдсон олдвор хэрэглэгдэхүүн нотлон харуулдаг. Харин шувууг нүүдэлч малчид хэдий үеэс эхлэн эрхэмлэн үзэх болсон бэ гэдэг асуудал судалгааны нэгэн сонирхолтой сэдэв болохын зэрэгцээ тэдний шүтлэг бишрэлийн талаарх ойлголтыг лавшруулан судлахад тус нэмэр болохуйц чухал өгүүлэмж бол хадны зураг дахь шувууны дүрслэлүүд юм. Дээрх судалгааны асуудлыг тодруулах зорилгоор бид Увс аймгийн Давст сумын Хороон орой уулын хадны зураг дахь шувууны (бүргэд) дүрслэлийг бусад бүс нутгаас олдсон ижил төстэй материалтай харьцуулан үзэхэд бүх талаараа шүтлэг бишрэлийн агууламжтай зураг болох нь харагдаж байна. Шувуудын дотроос тоодог, тогоруу, хойлог, галуу, ногтруу зэрэг нь эртний хүмүүсийн хоол хүнсний хэрэгцээг хангах нэгэн эх үүсвэр бол хүчирхэг махчин шувуудыг харин дээдлэн шүтэж улмаар ан авд сурган ашиглах болсон нь Монгол нутагт хүрлийн хожуу үеэс эхэлж улмаар төмрийн түрүү үе гэхэд илүү боловсронгуй болж, дараа дараагийн түүхэн үеүдэд уламжлагдан хөгжжээ. Харьцуулсан судалгаанаас харахад Хороон орой уулын хадны зураг дахь шувууны дүрслэлийг төмрийн түрүү үе буюу Чандмань-Сагилын соёлд хамруулан үзэж байна.

Түлхүүр үг. Шувуу, хадны зураг, төмрийн түрүү үе, шүтлэг бишрэл