Representation of early cattle carts in Mongolian petroglyphs

Abstract

Wheeled transport using cattle and other large bovids is a core element of pastoral tradition in some areas of eastern Eurasia, and recent archaeological data suggests that cattle transport likely served as the earliest form of animal transit in the eastern reaches of the Eurasian steppe. While many rock art images of early cattle show activities such as riding or pack-carrying and horse carts/chariots are common in late Bronze Age imagery, however, almost no direct evidence characterizes the use of wheeled cattle-drawn carts in the region’s archaeological record. In this paper, we synthesize archaeological evidence for cattle-drawn vehicles in ancient Mongolia, including both newly-discovered and previously published petroglyphs. Our results suggest that during the Early Bronze Age (3rd millennium BCE), four wheeled carts likely were pulled by cattle. These images show chronological patterning in their style of depiction, with Early to Late Bronze Age vehicles depicted in dorsal, top-down view, and later images linked to the Early Iron Age and early pastoral empires shown in lateral profile. By the second half of the 2nd millennium BC, rock art imagery shows horses widely used to pull chariots and occupied a special place in social life and with a human consciousness due to their speed which might have caused the scarcity of cattle cart depiction in petroglyphs. In Eurasia since the Early Bronze Age, carts were an important part of burial rituals for most historic periods, and it is likely that some carts depicted in rock paintings are also linked with ritual activity.

Хадны зураг дахь үхэр тэрэгний дүрслэл

Товчлол. Монгол улсын бүс нутгийн хүрээнд үхэр тэрэгний үүсэл, хөгжил болон эртний баримт хэрэглэгдэхүүний талаар тухайлан өгүүлсэн нь үгүй бөгөөд магадгүй хадны зураг дахь үхэр тэрэгний дүрслэл нь морин тэрэгтэй харьцуулахад маш цөөн тоотой илэрч олдсон байдаг тул судлаачдын анхаарлыг тэр бүр татдаггүй байж болох талтай. Энэ удаад бид Монгол улсын нутгаас илэрч олдоод буй хадны зураг дахь 18 үхэр тэрэгний зургийг нэгтгэн авч үзсэн бөгөөд үүнд үхэр тэрэгний хөгжлийн эхэн үе буюу түрүү болон хөгжингүй хүрлийн үеийн 3 (?), хожуу хүрлийн 4, түрүү төмөр болон эртний улсуудын үед холбогдох 8 дурсгалт газрын 11 хадны зургийн үхэр тэрэгний талаар өгүүлэв. Судалгааны үр дүнгээс харахад дэлхий нийтэд тэрэг анх дэлгэрсэн он цагаас төдий л хожуугүй буюу НТӨ III мянган жилийн эхэн үеэс Алтайн бүс нутагт тархсан Афанасьев болон Хэмцэгийн соёлт ард түмэн үхэр тэргийг энэ бүс нутагт анхлан ашиглах болсон байх дүр зураг харагдаж байна. Харин хожуу хүрлийн үе буюу НТӨ II мянганы сүүл хагас НТӨ I мянган жилийн эхэн үеэс хөнгөн тэргэнд адуу хөллөх явдал түгээмэл дэлгэрсэн учир үхрийг тэргэнд хөллөх эсвэл үхэр тэргийг хаданд сийлэх нь ховор байжээ. Хүннү болон эртний улсуудын үеэс босоо мухлагтай эсвэл сүйх тэргэнд адуунаас гадна үхэр хөллөх болсон ба нүүдэлчдийн хөдөлгөөнт амьдралын хэв маягт зохицсон гэр хэлбэрийн жижиг мухлагтай тэрэгний хэлбэр ч энэ үеэс бий болж улмаар Монголын эзэнт гүрний үед олон үхэр хөллөдөг нүсэр том гэр тэргийг ашиглах болжээ.

Эцэст нь тэмдэглэхэд Евразийн бүс нутагт аль түрүү хүрлийн үеэс эхлэн түүхэн ихэнх цаг үед тэрэг нь оршуулгын зан үйлийн нэгэн чухал бүрдэлдэхүүнд багтаж байсан бөгөөд үүний илрэл нь хадны зургийн зарим тэрэгний дүрслэлд ч тусгагдсан байх магадлалтай байна.

Түлхүүр үг: Үхэр тэрэг, гэр тэрэг, хадны зураг, түрүү хүрлийн үе, хожуу хүрлийн үе, хүннүгийн үе