Analysis of D.Darizav’s perporming technique of Shanz (shudarga)

Abstract

It is still necessary to carry out an in-depth research on the traditional performance technique, style manner and luthiery on the Mongolian national musical instruments.
Therefore, we intended to analyze and study the performing technique of the senior teacher Dalkhjav Darizav, shudarga player of the middle of the 20th century and to inform our study research. We have studied the records of the folk songs jointly performed by Darizav, yochin player G.Dashdavaa, honoured teacher of Mongolia, khuuchir player S.Tsevelmaa, honoured artist of Mongolia and, khuuchir player L.Baldan in the golden fund of the Mongolian radio.
We considered that the performing technique of D.Darizav is distinctive on the basic of our study of his tone of the shudarga, variation, finger distribution, rhythm, type of beat, vowel choice (grip), glides, decoration peculiarity, sound quality and manner. Shudarga`s traditions, methods, and characteristics of the older generations are studied, and it is of theoretical and practical significance to include the traditions of shudarga’s art and methods of luthiering music in training and research.

Д.Дарьзавын шударгаар хөгжимдөх арга барилд хийсэн шинжлэл

Хураангуй: Монголын үндэсний хөгжимдүүрээр хөгжимдөх уламжлал, урлахуйн асуудлыг шинжин тодруулах хэрэгцээ шаардлага гарсаар байна. Иймд ХХ зууны дунд үеийн шударгач, ахмад багш Далхжавын Дарьзавын /1933-1985/ хөгжимдөх арга барилыг шинжиж, тайлбарлал хийн, үр дүнг мэдээлэхийг зорьсон болно.
Ингэхдээ Монголын радиогийн алтан санд буй Д.Дарьзавын Монгол Улсын гавьяат багш, ёочинч Г.Дашдаваа, Монгол Улсын гавьяат жүжигчин, хуучирч С.Цэвэлмаа нартай хамсран, хуучирч Л.Балдантай хоршин хөгжимдсөн ардын дуунуудын бичлэгийг сонсож, хөгжимдсөн шударгын хөг хөглөгөө, дууны аялгуу, чимэглэл, хурууны хуваариллыг эгшиг тэмдэглэгээнд мэргэжлийн түвшинд буулган, хөгжимдөлтөд шинжлэл хийж, судалсан болно. Энэхүү судалгааг хийхдээ аялгууг хувилбарлан хөгжимдсөн цохилгын төрлүүд, хурууны хуваарилал, голлох хэмнэл, эгшиг сонголт /атгал/, гулсалт, чимэглэлийн онцлог, эгшиглээний чанар, донж маяг, гүйцэтгэл, ахмад үеэс уламжилсан байдал зэргийг шинжиж, Д.Дарьзавын хөгжимдөх арга барилд өөрийн гэсэн хөгжимдөх онцлог байна хэмээн үзлээ. Ингэж ахмад үеийн шударгачдын ардын дуу хөгжмийг урлан хөгжимдөх уламжлал, арга барил, онцлогийг хүн бүрээр судлан тодруулснаар шударгадах урлагийн уламжлал, урлан хөгжимдөх арга ухааныг сургалт судалгаанд оруулахад онол практикийн ач холбогдолтой юм.

Түлхүүр үгс: ардын дуу, чимэглэл, донж маяг, хэмнэл