Mongolian Journal of Applied Linguistics

On the Study of Mongolian Script Lexicography

Bat-Ireedui Jantsan — 2023-12-11

In this article, the history of lexicography of Mongolian linguistics, including the lexicography of Mongolian writing, is discussed. Mongolian linguistics has a rich history of lexicography, including the study of dictionaries based on knowledge of the Mongolian Cyrillic alphabet for Mongolian language learners since the 1990s. Although these dictionaries have different authors, they are essentially the same and differ in some ways. In this way, creating a dictionary of Mongolian script based on the Mongolian Cyrillic script seems to be convenient for students on the one hand, but on the other hand, it may be a hindrance. In the future, it is necessary to create a dictionary of Mongolian scripts in Classical Mongolian.

Монгол бичгийн толь бичиг судлалын тухай асуудалд

Хураангуй: Энэ өгүүлэлд монгол хэл шинжлэлийн түүхэн дэх монгол бичгийн толь бичгийн уламжлал, шинэчлэл, ялангуяа ерээд оноос хойш Монгол Улсад хэвлэгдсэн монгол бичгийн толь бичгүүдийн бүтэц, арга зүй, онцлогийн талаар судлан шинжилсэн тухай дурдах болно.
Түлхүүр үг: монгол хэл шинжлэл, монгол толь бичиг, монгол бичиг, монгол хэлний зөв бичих дүрэм, толь бичгийн бүтэц, агуулга, хэрэглээ

The Use of Foreign Terms in Terminology Standards

Amartuvshin Naran — 2023-12-15

Since the establishment of the State Commission for Terminology in 1924, the terminology of each scientific field has been processed. By publishing the created terms in the “News of the State Commission for Terminology”, terms were considered to meet the standard requirements and officially registered. But, nowadays the Mongolian Agency for Standard Metrology register inconsistent terms that have not been approved by this commission.
In this article, 10421 terms of the industry and general services sectors of Mongolia used as research materials. As a result of the study, we found that foreign terms occupy 27% or 2807 terms and determined the highest and lowest percentage of foreign terms in different fields. Also, we tried to analyze doublets and select the correct version from them.

Нэр томьёоны стандарт дахь гадаад нэр томьёоны хэрэглээ

Хураангуй: Улсын нэр томьёоны комисс байгуулсан цагаас эхлэн шинжлэх ухааны салбар бүрийн нэр томьёог оноон боловсруулж ирсэн бөгөөд Монгол Улсын дотор дагаж, мөрдөх бүх нэр томьёог эрдэм шинжилгээний үндэстэйгээр боловсруулан баталж, түүнийг нийтээр журамлах ажлыг эрхлэн явуулдаг улсын байгууллага байсан. Тус байгууллагаас эрхлэн гаргадаг байсан “Нэр томьёоны комиссын мэдээ” сэтгүүлд оноон боловсруулсан нэр томьёог нийтэлснээр тухайн нэр томьёог стандартын шаардлага хангасанд тооцож, албан ёсоор бүртгэдэг байв. Харин өнөө цагт Монгол Улсын Засгийн газрын тохируулагч агентлаг Стандарт, хэмжил зүйн газарт энэ комиссоор орж батлагдаагүй, сайтар боловсруулаагүй, салаа утгатай, хувилбар үүссэн нэр томьёог бүртгэн MNS стандарт болгож байгаа нь учир дутагдалтай зүйл юм.
Энэхүү өгүүлэлд ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Хэрэглээний хэл шинжлэлийн салбар, Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлийн Ажлын албатай хамтран бүрдүүлсэн Монгол Улсын аж үйлдвэр, нийтлэг үйлчилгээний салбарын 85 стандартын 10421 нэр томьёо, тодорхойлолт бүхий хөмрөгийг судалгааны хэрэглэгдэхүүн болгон ашиглав. Энэ хөмрөгөөс гадаад нэр томьёог нь түүвэрлэн авч ялгахад 27% нь буюу 2807 нэр томьёо байсныг салбаруудад эзлэх хувь хэмжээ, хамгийн их болон бага гадаад нэр томьёотойгоор нь жагсаан тайлбарлаж, тэдгээрийг орчуулах боломжийг эрэлхийлэв. Мөн монгол, гадаад хэлээр давхар оноосон хувилбар нэр томьёог ялган, тэдгээрээс зөв хувилбарыг хэрхэн сонгон орчуулах, жигдлэх талаар өөрийн саналыг дэвшүүлсэн болно.

Түлхүүр үг: нэр томьёоны стандарт, тооцооллын хэл шинжлэл, гадаад нэр томьёо, нэр томьёоны хөмрөг, хувь хэмжээ, стандартчилах, хувилбар

Quantitative Analysis on Terminology Structure in Terminology Standards

Batbyamba Tuvdendorj — 2023-12-15

The article deals with the structure of the terms in the standards based on the database of 10421 standardized terms created by the Sector of the Applied Linguistics, Institute of Language and Literature, Mongolian Academy of Sciences in the framework of the basic research project “Research on Mongolian term standards (Localization of international standards of terminology development methods and principles)”. The 10421 terms in our database are made up of 1-13 words. Examining the structure of a standardized term is useful in determining whether the term meets the basic requirements of being concise, unambiguous, and rational. Therefore, based on the research and observations, we aimed to contribute our own suggestions about the structure of standardized terms.

Стандарт дахь нэр томьёоны бүтцэд хийсэн тоон шинжилгээ

Хураангуй: ШУА-ийн ХЗХ-ийн Хэрэглээний хэл шинжлэлийн салбарт хэрэгжүүлж буй “Монгол нэр томьёоны стандартын судалгаа (Нэр томьёог боловсруулах арга, зарчмын олон улсын стандартыг нутагшуулах)” суурь судалгааны төслийн хүрээнд Монгол Улсад хэрэглэж буй 10421 стандартчилсан нэр томьёоны сан бүрдүүлэв. Бидний цуглуулсан сан дахь 10421 нэр томьёо нь 1-13 үгээс бүтсэн байна. Стандартчилсан нэр томьёоны бүтцийг судлах нь нэр томьёо товч тодорхой, салаа утгагүй бөгөөд оновчтой байх гэсэн нэр томьёоны үндсэн шаардлагад нийцэж буй эсэхийг тодорхойлоход ач холбогдолтой юм. Иймд уг судалгаа, ажиглалтдаа тулгуурлан, стандарт дахь нэр томьёоны бүтцийн талаар өөрсдийн саналаа нэмэрлэхийг зорив.
Түлхүүр үг: нэр томьёоны стандарт, бүрэлдэхүүн, нэр томьёо оноох боловсруулах зарчим, хэлний хэмнэл

Using Archaic Words as Terminology

Gendenpil Khuuduu — 2023-12-15

The article deals with the possibility of creating terms with archaic words based on the corpus which the Sector of Applied Linguistics, the Institute of Language and Literature, Mongolian Academy of Sciences in collaboration with National Council for Language Policy created from 85 standards of the database of the Mongolian Agency for Standard Metrology. The corpus includes 10421 terms. Archaic words of a language are included in the resource of the passive vocabulary. However, it is important to use them for term formation by semantic transfer and terminologization. The author tries to suggest own proposal on how to use archaic words as terms in terminology standards.

Хуучин үгийг нэр томьёоны үүргээр хэрэглэх нь
(Монгол Улсын стандартчилсан нэр томьёоны хүрээнд)

Хураангуй: Энэхүү өгүүлэлд монгол хэлний үгийн сангийн найрлага бүрэлдэхүүнд хамаарах хуучин үгээр нэр томьёо хэрхэн оноох тухай ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнгийн Хэрэглээний хэл шинжлэлийн салбар, Хэлний бодлогын үндэсний зөвлөлийн Ажлын албатай хамтран бүрдүүлсэн 85 стандартын 10421 нэр томьёо, тодорхойлолт бүхий хөмрөгийн хүрээнд авч үзэв. Хэлний хуучин үг нь идэвхгүй үгийн сангийн нөөцөд багтах боловч түүнийг үндсэн утгаар, аль эсвэл утга шилжүүлэн, нэр томьёоны үүргээр хэрэглэх нь харь гаралтай нэр томьёог уугуул үгээр оноох, хуучин үгийг сэргээн хэрэглэх зэрэг ач холбогдолтой юм.
Нэр томьёоны стандартчилал гэдэг нь нэр томьёог тусгай стандартад нийцүүлэн батлах үйл явц юм. Иймд нэр томьёоны ухагдахуун, нэрлэлтийг жигдлэх тухайд стандартчилсан нэр томьёоны хүрээнд тайлбарлав.
Түлхүүр үг: нэр томьёоны стандартчилал, нэр томьёоны стандарт, нэр томьёо, хуучин үг, ухагдахуун, нэрлэлт

The Structure and Use of Simple Terms in Terminology Standards

Gerelmaa Guruuchin — 2023-12-15

he author deals with simple terms that occur in the standard we use today in this article. Among the 10421 terms of the 85 standards used, there are 1193 siтple terms in different standards and duplicated in the same standard, which accounts for 11.3% of the total terms.
The derivation of these simple terms, native Mongolian terms account for 976 out of 1193 simple terms or 81.8%, and the remaining 226 terms are from Russian and English. 82.8% of the terms of foreign origin came from the Russian language and 12.8% came from the English language, which shows that the terms of Russian origin are comparatively steady.
Simple terms formed by suffixes account for 6.7% of terms and few suffixes such as -lt, -gch, -uur2, -l, -mj are repeated regularly, which means that it is vital to use a diversity of suffixes to create terms.
From the aspect of the lexicological structure, in addition to nouns, many adjectives and verbs are used in the standard, due to the need to denote processes and characteristics. Also, in the process of writing this article, the definition of the word “gazar” was defined in three different ways, and the author tries to explain the norms of the language by proving that the definitions were incorrectly defined.

Стандарт дахь дан бүтэцтэй нэр томьёоны бүтэц бүрэлдэхүүн, хэрэглээ

Хураангуй: Энэ өгүүлэлд өдгөө бидний хэрэглэж байгаа стандартад тохиолдох нэг үгээс бүтсэн буюу дан бүтэцтэй нэр томьёог судлан үзэв. Хэрэглэгдэхүүн болгож авсан 85 стандартын 10421 нэр томьёоны дотор дан бүтэцтэй нэр томьёо өөр өөр стандарт болон нэг стандартад давхардсан тоогоор 1193 байгаа нь нийт нэр томьёоны 11.3%-ийг эзэлж байна.
Эдгээр дан бүтэцтэй нэр томьёоны гарал үүслийн хувьд уугуул монгол нэр томьёо 1193 дан нэр томьёоны 976 нь буюу 81.8 %-ийг эзэлж байгаа тул үлдсэн 226 орос болон англи хэлнээс орсон нэр томьёо байна. Харь гаралтай нэр томьёоны 82.8% нь орос хэлээс орсон, 12.8% нь англи хэлнээс орсон нь орос хэлний гаралтай нэр томьёо харьцангуй тогтвортой байгааг харуулж байна.
Дагаврын аргаар бүтсэн нэр томьёо нь дан бүтэцтэй нэр томьёоны 6,7%-ийг эзэлж, -лт, -гч, -уур2, -л, -мж зэрэг цөөн дагавар олонтоо давтагдаж байгаа нь нэр томьёо бүтээхэд олон төрлийн дагавар ашиглах нь чухал байгааг илэрхийлж байна.
Үгийн сангийн бүрэлдэхүүний талаас стандартад нэр үгээс гадна тэмдэг нэр, үйл үг олон тохиолддог нь үйл явц, шинж чанарыг заах шаардлагаас үүсжээ. Мөн энэ өгүүллийг бичих явцад “газар” хэмээх үгийн тодорхойлолтыг 3 өөр янзаар тодорхойлсноос үзвэл өмнөх стандартыг судлалгүй стандарт хийдэг, тодорхойлолтыг буруу тодорхойлсон зэргийг жишээгээр батлан, хэлний хэм хэмжээнд нийцүүлэхийг зорив.
Түлхүүр үг: стандарт, дан нэр томьёо, үүсмэл нэр томьёо, уугуул нэр томьёо, дагаврын аргаар бүтсэн дан нэр томьёо

Analyzing Definitions of Terms in Terms of Standard Requirements

Munkhtsetseg Namsrai — 2023-12-15

In every field of science, technology, and social economy, it is necessary to develop, regulate, and uniformly standardize hundreds of terms that name new knowledge, new products, and services. Thus, the role and importance of terminology in Mongolian standards is increasing more and more. It is said that about 550 of the 6747 standards in Mongolia are terminology standards. In addition, other standards have terms and definitions within them.
Within the framework of the basic research project, this article aims to analyze whether the definitions of standardized terms have been developed in accordance with the terminology standards in terms of content and form.
According to the research, the entry of definitions of terms does not have a unified standard, and there are many errors in content and form. We have put forward suggestions on how to solve these problems.

Нэр томьёоны тодорхойлолтыг стандарт шаардлагын үүднээс задлан шинжлэх нь
(МУ-ын стандартчилсан нэр томьёоны жишээгээр)

Хураангуй: Шинжлэх ухаан, технологи, нийгэм эдийн засгийн салбар бүрд шинэ мэдлэг, шинэ бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг нэрлэсэн олон зуун нэр томьёог боловсруулах, журамлах, жигдлэн стандартчилах шаардлагатай болсон. Үүнтэй уялдан Монгол Улсын стандартад нэр томьёоны үүрэг, ач холбогдол улам бүр ихсэж байна. Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөж буй 6747 стандартын 550 орчим нь нэр томьёоны стандарт байна. Үүнээс гадна бусад стандарт ч дотроо нэр томьёо, тодорхойлолттой байдаг.
Энэхүү өгүүлэл нь дээрх хэрэгцээ шаардлагыг хангах зорилгоор гүйцэтгэж буй суурь судалгааны төслийн хүрээнд стандарт дахь нэр томьёоны тодорхойлолтуудыг нэр томьёоны стандартын дагуу боловсруулагдсан эсэхийг агуулгын болон хэлбэрийн талаас нь шинжлэн судлахыг зорьсон болно.
Судалгаанаас үзэхэд, нэр томьёоны тодорхойлолтын бичилт нь нэгдсэн стандартгүй, агуулга, хэлбэрийн хувьд алдаа дутагдал их байна. Бид эдгээр асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэх талаар саналаа дэвшүүлсэн болно.
Түлхүүр үг: нэр томьёоны стандарт шаардлага, тодорхойлолт, ухагдахуун, агуулга, хэлбэр

On the Use of Terminology of Horse Tack in the Mongolian language

Altanshagai Erdenetsogt — 2023-12-15

The article discusses words and phrases in the Mongolian language that denote equine equipment and equipment associated with the capture, tying horses, feeding them, as well as words used in various kinds of equipment for carts, harnesses, chariots, sledges, etc., using sociolinguistic questionnaires and calculations. In this study, we conducted a survey among cattle breeders in Asgat, Bayandelger and Munkhkhaan sums of Sukhbaatar aimag in 2021; and also in Batshireet sum of the Khentii aimag, in Tsagaandelger sum of the Dundgobi aimag, in Ulgii sum of the Uvs aimag in 2022 on the knowledge of vocabulary and the use of equipments for animal husbandry. We also conducted a questionnaire survey among buyers and sellers of livestock equipment at the Narantul International Trade Center in Ulaanbaatar to clarify their vocabulary and market demand for livestock equipment sold on the market in 2022. In this regard, analytical studies of vocabulary related to equipment of animal husbandry were carried out among advertisements for purchase and sale in media and other media, such as unegui.mn facebook, etc. Thus, the study showed that the knowledge of the language of cattle breeders on the equipment used in animal husbandry, differed depending on factors such as the region in which the respondents lived and their ages. Also, a study confirms that with the development of the progressiveness of society, new forms of names have appeared, which, based on the method of use, related to the peculiarity of the materials used for the manufacture of certain equipment relating to animal husbandry.

Монгол хэлэн дэх адууны тоног хэрэгслийг нэрлэсэн үг хэллэгийн хэрэглээний тухай
(Нийгэм хэл шинжлэлийн судалгаа)

Хураангуй: Тус өгүүлэлд монгол хэлэнд буй адууг барих, бэхлэх, уях сойх, тэжээх арчлах, тэрэг, чарганд хөллөх тоног хэрэгслийг илтгэсэн үг, хэллэгийг нийгэм хэл шинжлэлийн асуулгын болон тооцооллын аргаар судлав. Уг судалгаанд бид 2021 онд Сүхбаатар аймгийн Асгат, Баяндэлгэр, Мөнххаан сум; 2022 онд Хэнтий аймгийн Батширээт, Дундговь аймгийн Цагаан дэлгэр сум, Увс аймгийн Өлгий сумын малчдын дунд малын тоног хэрэгслийг илтгэсэн үг хэллэгийн талаарх мэдлэг, малын тоног хэрэгслийн өнөөгийн хэрэглээний байдлын тухай судалгаа хийлээ. Мөн бид 2022 онд зах зээлд худалдан борлуулагдаж буй малын тоног хэрэгсэлтэй холбогдох үгийн сангийн хэрэглээний байдлыг тодруулах зорилгоор Улаанбаатар хотын Нарантуул олон улсын худалдааны төвд малын тоног хэрэгслийн худалдан борлуулагчдаас асуулга судалгаа авч, улмаар нүүр ном, unegui.mn зэрэг медиа хэрэглэгдэхүүн дэх малын тоног хэрэгсэл худалдан борлуулах зар, мэдээлэлд ажиглалт хийв. Ийнхүү судлахад малчдын тоног хэрэгслийг илтгэсэн үг хэллэгийн мэдлэг судалгаанд оролцогчдын амьдардаг бүс нутаг, нас зэрэг хүчин зүйлээрээ ялгаатай байгаа нь илрэв. Улмаар нийгмийн хөгжил дэвшилтэй холбоотойгоор тоног хэрэгслийг хийх хэрэглэх арга хэлбэр, материал зэргээс шалтгаалсан шинэ хэлбэрийн нэрлэлтүүд ч бий болсоор байгаа нь илрэв.
Түлхүүр үг: aдууны тоног хэрэгсэл, нийгэм хэл шинжлэл, бүс нутаг, хэл хэрэглээ, хэлний амьдрал

An Acoustic Study on the Pronunciation of Vowel Sounds in Spanish, Italian, and French Languages by Mongolian Learner

Bulgantamir Sangidkhorloo — 2023-12-15

This article presents the results of the experimental phonetic study on the pronunciation of vowel sounds in Spanish, Italian and French languages of Mongolian students from the A1 level program at the National University of Mongolia. The study responded to the researchers’ concern to find out which the pronunciation of the vowel sounds of the tree foreign languages by Mongolian students was measured and analyzed using the Praat program. The results of the quantitative research were compared with the standard pronunciation parameters of the native speakers of the respective languages. The results of the study show that the phonetic characteristics of the learner’s mother tongue influence the way of pronunciation of a foreign language. The study shows that practice focused on the phonetic characteristics of the foreign language needed, taking into account the language learning habits and the characteristics of the student’s articulation activities in order to obtain the correct way of pronunciation of sounds of foreign languages. Therefore, it is important not to neglect phonetic content in the teaching methods and materials, and there is a need to increase phonetics and pronunciation exercises in seminars and practice classes.

Монгол суралцагчдын испани, итали, франц хэлний эгшиг авианы дуудлагын туршилт судалгаа

Хураангуй: МУИС-ийн гадаад хэлний хөтөлбөрийн испани, итали, франц хэлийг А1 түвшинд сурч буй 60 монгол суралцагчийн эгшиг авианы дуудлагын туршилт авиа зүйн судалгааны үр дүнг энэ өгүүлэлд тусгав. Монгол суралцагч гадаад хэлний авиаг хэрхэн дуудаж байгааг Праат программ ашиглан тодорхойлж, тоон судалгааны үр дүнг эх хэлтний жишиг дуудлагын үзүүлэлттэй харьцуулж, дүн шинжилгээ хийв. Судалгааны үр дүн эх хэлтний жишиг дуудлагын үзүүлэлтээс зөрүүтэй байгаа нь суралцагчдын төрөлх хэлний авианы өгүүлүүрийн онцлог гадаад хэлээр зөв дуудахад нөлөөлдөг нь батлагдсан. Судалгааны үр дүн гадаад хэлний зөв дуудлагыг хэвшүүлэхийн тулд авиа зүйн онцлог шинж, тухайн суралцагчийн хэл сурах дадал, өгүүлүүрийн онцлогийг харгалзан нэмэлт дадлага хийлгэх хэрэгцээ байгааг харуулж байна. Тиймээс гадаад хэл сурах, сургах арга зүй, сургалтын хэрэглэгдэхүүнд авиа зүйн агуулгыг орхигдуулахгүй байх нь чухал бөгөөд семинар, дадлагын хичээлээр хийх авиа, дуудлагын дасгалыг нэмэгдүүлэх шаардлагатай байна.

Түлхүүр үг: авиа зүй, туршилтын арга, дуудлага, эгшиг авиа, монгол, испани, итали, франц.

The Results of Compliance Test for Determining the Mongolian Script Knowledge and Skills of Civil Servants

Gerelmaa Jambaljav — 2023-12-15

In the framework of conducting the preparatory work for the implementation of the medium and long-term planning of the official transition to the use of the Mongolian script, the results of the analysis of the test used to determine the level of knowledge and ability of government employees in the Mongolian script are reflected in this article. The study will determine the level of knowledge and skills of the government employees in Mongolian script, and based on that, the directions and forms of activities will be determined. Also, this study is academically and practically important on the following points.

Contribute to the development of Mongolian literacy education theory and methodology.
Ideas and understanding of adult literacy (Mongolian script) education will develop.
Contribute to the creation of systematic knowledge about the research methods of Mongolian script.
It will be possible to put research materials on Mongolian literacy education into academic circulation.
It is possible to use the programs, manuals, training materials, and methods developed during the pilot study.
Once the comprehensive and systematic procedure of Mongolian script for adults (programs, manuals, trainers, electronic and paper materials) is tested and ready, the target groups (public servants) will be upskilled and human resources will be increased in the field.
As a result of the study, a database, standardized test database, and research database will be created.

Төрийн албан хаагчдын монгол бичгийн мэдлэг, чадварыг тодорхойлох сорилын нийцлийн шинжилгээний үр дүн

Хураангуй: Монгол бичгийн хэрэглээнд албан ёсоор шилжих дунд болон урт хугацааны төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэх бэлтгэл ажлын хүрээнд төрийн албан хаагчдын монгол бичгийн мэдлэг, чадварын түвшнийг тогтооход ашиглах сорилын нийцлийг шинжлэх судалгааны үр дүнг энэхүү өгүүлэлд тусгав. Төрийн албан хаагчдын монгол бичгийн мэдлэг, чадвар ямар түвшинд байгааг судалгаагаар тогтоож, түүнд тулгуурлан дэмжих чиглэл, үйл ажиллагааны арга хэлбэрийг тодорхойлох юм. Мөн энэхүү судалгааны эрдэм шинжилгээний болон практик ач холбогдлыг бид дараах байдлаар тодорхойлж байна.

Монгол бичиг үсгийн боловсролын онол, арга зүйг хөгжүүлэхэд хувь нэмэр оруулна.
Насанд хүрэгчдийн бичиг үсгийн (монгол бичгийн) боловсролын үзэл санаа, ойлголт төлөвшинө.
Монгол бичгийн эрдэм шинжилгээний арга хандлагын талаар системтэй мэдлэг бий болоход хувь нэмэр оруулна.
Монгол бичиг үсгийн боловсролын талаарх судалгааны материалыг эрдэм шинжилгээний эргэлтэд оруулах боломж бүрдэнэ.
Турших судалгааны явцад боловсруулсан хөтөлбөр, гарын авлага, сургалтын хэрэглэгдэхүүн, ашиглах арга аргачлалыг ашиглах боломжтой.
Монгол бичгийн насанд хүрэгчдийн сургалтын нэгдсэн системчилсэн (хөтөлбөр, гарын авлага, сургагч багш, цахим болон цаасан хэрэглэгдэхүүн) багц туршигдаж бэлэн болсноор зорилтот бүлгүүд чадавхжиж хүний нөөц бий болно.
Мэдээллийн сан, түвшинчилсэн сорилын сан, судалгааны өгөгдлийн сантай болно.

Түлхүүр үг: монгол бичиг, түвшин, даалгавар, шинжилгээ, арга, хүчин зүйлс

Some Observations on Definitions of Legal Terms

Davaasuren Tumenjargal — 2023-12-15

Legal terminology is a specialized lexical unit used in legal language. Thus, the terminology of the legal field should be rational, clear and understandable. In this article, we aimed to analyze the grammatical and stylistic errors in the definitions of 1368 terms (249 laws) in the “Legal Terms” menu of the Mongolian legal database www.legalinfo.mn, and whether the requirements of the definition of the term are met the standard, whether the concepts are fully expressed from the cognitive point of view, whether it is concise, clear and understandable from the user’s point of view, and to give opinions on the issues to be considered in the future.
According to the results of the study, the definition of terms in the unified database of legal terms has orthographic and stylistic errors, concepts are incorrectly expressed, and the terms do not meet the international standard requirements with no fixed models.

Keywords: Legislation, legal terms, definitions, concepts, cognition, terminology standards.

Хуулийн нэр томьёоны тодорхойлолтод хийсэн зарим ажиглалт

Хураангуй: Хуулийн нэр томьёо хууль зүйн хэм хэмжээг боловсруулахад хэрэглэдэг мэргэжлийн онцлог бүхий үгийн сангийн нэгж тул оновчтой, тодорхой, ойлгомжтой байх ёстой. Иймээс Монгол Улсын эрх зүйн мэдээллийн нэгдсэн сан www.legalinfo.mn-ийн “Хуулийн нэр томьёо” цэсийн 1368 нэр томьёоны тодорхойлолт (249 хуулийн)-ыг хэлний талаас зөв бичих дүрмийн болон найруулгын алдаа буй эсэх, танин мэдэхүйн талаас ухагдахууныг бүрэн илэрхийлсэн эсэх, стандартын талаас нэр томьёоны тодорхойлолтын шаардлага хангасан эсэх, хэрэглэгчид товч, тодорхой, ойлгомжтой эсэхэд задлан шинжилгээ хийж, цаашид анхаарах асуудлын талаар санал дүгнэлт өгөхийг зорилоо. Судалгааны дүнгээс үзэхэд, хуулийн нэр томьёоны нэгдсэн санд буй нэр томьёоны тодорхойлолт нь хэлний талаас зөв бичих дүрмийн болон найруулгын алдаатай, танин мэдэхүйн талаас зарим нэр томьёоны тодорхойлолт ухагдахууныг буруу томьёолж алдаа гаргасан, стандартын талаас тогтсон нэг загваргүй, шаардлагад нийцээгүй, хэрэглээний талаас ойлгомжгүй зэрэг алдаа дутагдалтай байна.
Түлхүүр үг: хууль тогтоомж, хуулийн нэр томьёо, тодорхойлолт, ухагдахуун, танин мэдэхүй, нэр томьёоны стандарт

The Study of Language Use Errors: The Person-Based Approach

Nansalmaa Nyamjav — 2023-12-15

In this article, the academic articles of researchers in the linguistic field are considered as study materials in terms of linguistic norm and error analysis. Linguistic norms shouldn’t solely be based on the semiotics, but also look at the language users, with a person-based approach. As a result of the study, we have found a serious case of language transfer in Mongolian research papers, through an excessive and inappropriate use of foreign languages, particularly English.

Хэлний хэрэглээний алдаа судлал: хүнд суурилсан хандлага

Хураангуй: Энэхүү өгүүлэлд хэлний салбарын судлаачдын эрдэм шинжилгээний өгүүллийг баримт болгон авч, хэм хэмжээнээс гажсан хэрэглээнд дүн шинжилгээ хийн, алдааны хэв шинж, шалтгааныг тодорхойлохыг зорив. Хэлний хэм хэмжээг зөвхөн хэлний тэмдгийн тогтолцоонд хамааруулах нь хангалтгүй, харин хэлийг хэрэглэгч хүнд хамааруулж үзэх нь зүйтэй юм. Эрдэм шинжилгээний салбарт ажиллагсад бүтээлдээ хос (олон) хэл хэрэглэдэг бодит байдлаас үүдэн хэл холилдох үзэгдэл болж, монгол хэлэнд гадаад, тухайлбал, англи хэл, монгол хэлний тогтолцооны бүх түвшинд мэдэгдэхүйц нөлөөлөх болжээ гэж дүгнэв.
Түлхүүр үг: эрдэм шинжилгээний бүтээлийн хэл, хэлний хэм хэмжээ, алдааны хэв шинж, хэл холилдох, гадаад хэлний нөлөө

A Comparative Study on Some Homonymous Terms

Sarangol Liuyue — 2023-12-15

There are two types of homonyms in the terminology system. First, interdisciplinary homonymy is when the same terminology designates different concepts from different fields. Many words in the Mongolian language, such as үе, эд, үндэс represent different concepts of various fields of science. Secondly, homonyms are formed by metaphorically transferring the meaning of literary language words into terminology. Several words in Mongolian, such as хамар, нүүдэл and онгоц, have become terms. Thirdly, the phenomenon of expressing different concepts with the same term and words used in Mongolia and Inner Mongolia will be considered and its reasons and etymology will be explained. Those homonyms will be considered in terms of term formation principles and methods.

Нэр томьёоны ижил нэрийн харьцуулсан судалгаа
(Монгол, Өвөр Монголын жишээн дээр)

Хураангуй: Нэр томьёоны тогтолцоонд ижил нэрийн хоёр төрөл байдаг. Нэгдүгээрт, нэг нэр томьёо өөр өөр салбарын ухагдахууныг тэмдэглэснийг шинжлэх ухааны салбар хоорондын ижил нэр гэнэ. Монгол хэлний үе, эд, үндэс, тойрог зэрэг олон үг шинжлэх ухааны янз бүрийн салбарын ухагдахууныг илэрхийлдэг. Хоёрдугаарт, утга зохиолын хэлний үгийн утгыг нэр томьёоны хүрээнд зүйрлэн шилжүүлж хэрэглэснээр ижил нэр үүсдэг. Монгол хэлний хамар, нүүдэл, тоорцог, хямрал, өнцөг зэрэг үгс нэр томьёо болжээ хэмээн О.Адьяа авч үзсэн буй. Өгүүлэлд, Монгол, Өвөр Монголд хэрэглэж байгаа нэр томьёонд ижил нэр томьёогоор адил бус ухагдахууныг илэрхийлэх үзэгдлийг нэр томьёоны ижил нэрийн төрөлд авч үзэж, түүний үүссэн шалтгааныг хоёр орны нэр томьёо оноон тогтоох зарчим, арга зүйн талаас тайлбарлах бөгөөд ингэхдээ тэдгээр ижил нэр нь нэг ухагдахууныг адил бус нэр томьёогоор илэрхийлэх үзэгдлийг үүсгэх гол сурвалж болохыг судлав.
Түлхүүр үг: нэр томьёо, ижил нэр, үгийн сан, ухагдахуун, утга зохиолын хэл, салбар шинжлэх ухаан

Analysis of Linguistic Terms in Mongolian Grammatical Works

Uranbileg Enkhjargal — 2023-12-11

With the development of Mongolian linguistic research, a specialized terminology denoting various phenomena in the Mongolian language has emerged. Numerous linguistic works, scientific literature, and textbooks extensively explore diverse aspects of the Mongolian language, employing general linguistic theories and methodologies for analysis.
A meticulous elucidation of the structure, form, meaning, and usage of terms within these works is paramount for the study, teaching, and furtherance of linguistic research.
Our focus, labeled as “Terms of Mongolian grammar” in this paper, pertains specifically to linguistic terminologies found within the four-volume works known as “Grammar of Mongolian Writing Language” (Mongol bičgiin helnii züi) by Academician Byambyn Rinchen. This research endeavor is an integral part of an ongoing research works aimed at constructing a comprehensive corpus of Mongolian linguistic works. Its objective is to facilitate the automatic recognition or identification of linguistic terms from these works by computational or automated means.
In this study, we have formulated foundational criteria for identifying linguistic terms within the aforementioned four-volume works by Byambyn Rinchen. Additionally, we present research outcomes that entail the classification and thematic categorization of selected terms based on the prescribed criteria.

Монгол хэл зүйн бүтээл дэх хэл шинжлэлийн нэр томьёоны шинжилгээ

Хураангуй: Монгол хэл шинжлэлийн судалгаа үүсэн хөгжихтэй зэрэгцэн монгол хэлний үзэгдлийг заан нэрлэсэн нэр томьёо бий болсоор иржээ. Хэл шинжлэлийн ерөнхий онол, сургаалыг судалгааны үндэс, аргаа болгож, монгол хэлний олон янзын үзэгдлийг тал бүрээс нь шинжлэн туурвисан хэл зүйн бүтээл, эрдэм шинжилгээний ном зохиол, сурах бичиг олон буй. Тэдгээр бүтээлд буй нэр томьёоны бүтэц, хэлбэр, утга, хэрэглээг тодруулан судлах нь хэлний тухай шинжлэх ухааныг судлан шинжлэх, заан сургах, бүтээл туурвих зэрэгт чухал ач холбогдолтой билээ.
Бидний өгүүлэлд голчлон хэрэглэх “монгол хэл зүйн нэр томьёо” гэсэн ухагдахуунд монгол хэл зүйн бүтээл дэх нэр томьёо, бүр тодруулбал Б.Ринчен Монгол бичгийн хэлний зүй дөрвөн боть бүтээлийн доторх “хэл шинжлэлийн нэр томьёо” гэсэн санааг илтгэж буй юм. Энэхүү судалгаа нь монгол хэл зүйн бүтээлийн хөмрөг байгуулж, түүн доторх нэр томьёог компьютерт автоматаар таниулах судалгааны нэг хэсэг болно.
Тус өгүүлэлд Б.Ринчен Монгол бичгийн хэлний зүй дөрвөн боть бүтээлийн хөмрөгөөс нэр томьёог түүвэрлэн сонгох үндсэн шалгуурыг томьёолж, тухайн шалгуураар түүсэн нэр томьёог зүйлчлэн ангилсан судалгааны үр дүнг танилцуулжээ.
Түлхүүр үг: хэл зүйн бүтээл, нэр томьёо, хэл шинжлэлийн нэр томьёо, монгол бичгийн хэлний зүй, хөмрөг хэл шинжлэл, хэл зүйн бүтээлийн хөмрөг